MENU
Groß-Iser − nieistniejąca już wioska na Hali Izerskiej. Z dawnej osady (zlikwidowanej w 1945 r.) pozostała jedynie dzisiejsza Chatka Górzystów.

Dodał: TW40° - Data: 2010-05-14 16:49:51 - Odsłon: 5238
Lata 1933-1935


Na Hali Izerskiej przed Drugą Wojną Światową istniała niemiecka wioska Gross Iser (Wielka Izera). Początki tej osady sięgają 1630 roku, kiedy to osiedlił się tutaj ewangelicki uchodźca czeski o imieniu Thomas. Zabudowa przebiegała powoli ze względu na bagniste tereny, surowy klimat i brak dróg. Dostęp do kolonii był możliwy tylko przez wąskie ścieżki wyłożone balami. Drogę utwardzoną tzw. Staroizerską (dzisiaj szlak niebieski ze Świeradowa) zbudowano dopiero po wykonaniu szeregu rowów odwadniających.

Mieszkańcy żyli biednie. Utrzymywali się z wypasu bydła i owiec, produkcji serów, przędzenia wełny, połowu pstrąga. Mężczyźni pracowali przy wyrębie lasu, wyrabiali gonty i trudnili się kłusownictwem. Surowy klimat nie pozwalał na uprawę zbóż i drzew owocowych. Miejsce to było zwane "Małą Syberią" z powodu długich i srogich zim. Piekarz i masarz przyjeżdżali tu konno raz w tygodniu i oferowali świeże pieczywo i mięso. Inne zakupy robiły kobiety, nosząc ze Świeradowa ciężkie kosze na własnych barkach.

Administracyjnie kolonia podlegała miastu Bad Flinsberg (Świeradów Zdrój). Raz w miesiącu pastor odprawiał nabożeństwo w budynku starej szkoły. Szkoła powstała w 1750 roku gdy wioska liczyła około 20 domów. Zmarłych chowano na cmentarzu w Świeradowie.

Wraz z rozkwitem Świeradowa jako uzdrowiska, które nastąpiło w drugiej połowie XIX wieku rozbudowała się też Wielka Izera. Osada stała się ulubionym miejscem wycieczek kuracjuszy. Ożywił się ruch graniczny z Czechami i rozwinęła się turystyka narciarska. Mężczyźni byli dodatkowo zatrudniani przy wydobyciu borowiny z tutejszych torfowisk potrzebnej dla uzdrowiska.

W latach 30-stych XX wieku Gross Iser rozciągała się od Polany Izerskiej do Kobylej Łąki (ok. 5,5 km) z głównym skupiskiem na Hali Izerskiej. Znajdowały się tutaj 43 domy mieszkalne, 3 gospody, 2 schroniska, 2 celnice, kawiarnia, leśniczówka, straż pożarna, domek myśliwski oraz stara i nowa szkoła. Właśnie w nowej szkole, wybudowanej ok. 1938 roku mieści się "Chatka Górzystów".

Szkoła posiadała główną klasę (1-8) z dodatkowym pokojem na bibliotekę, osobne pomieszczenie do prac ręcznych dla chłopców (dzisiejsza drewutnia) i szkolną kuchnię dla dziewcząt. Na piętrze mieszkał nauczyciel z rodziną. Obie szkoły posiadały dzwonnice. W starej szkole dzwon bił o godzinie 7, 12 i 18tej, w nowej tylko przy szczególnych wydarzeniach (Nowy Rok, pogrzeb itp.).

10 maja 1945 roku osadę zajął oddział radziecki, spalono domek myśliwski. 11 maja żołnierze zastrzelili właściciela schroniska Gross Iser Baude Paula Hirta. Został on pochowany w pobliżu Nowej Szkoły. Dziś to miejsce upamiętnia okolicznościowa tablica oraz prosty brzozowy krzyż.

Na mapie turystycznej z 1946 r. wieś nazywa się Wielka Izera. Na czeskich mapach z początku lat 50. - Izera. Dla poczty i wojska osada nazywa się Skalno. Od czerwca do października 1945 roku przeprowadzono akcję wysiedlania wsi. W latach powojennych nastąpiło stopniowe rozbieranie i niszczenie zabudowań. W 1947 r. zlikwidowano placówkę WOP w Skalnie - pozostał jedynie posterunek obserwacyjny. W latach 1953 - 1957 dokonano zniszczenia wszystkich budynków - być może z użyciem ostrzału artyleryjskiego i materiałów wybuchowych. Budynek szkoły nie wiedzieć dlaczego ocalał, jednak nie obyło się bez rozszabrowania co cenniejszych elementów wyposażenia nie mówiąc już o elementach konstrukcyjnych. Właściwie to do dnia dzisiejszego budynek nie osiągnął jeszcze stanu z roku 1945 kiedy to wszystkie pomieszczenia były w nim oświetlone, istniała kompletna instalacja wodociągowa i kanalizacyjna z których do dzisiaj pozostały jedynie uchwyty po rurach, a w nieistniejącym dziś łączniku pomiędzy budynkami znajdowały się łazienki i toalety wyłożone białymi kafelkami!

Również drugi budynek aktualnie nadający się do kapitalnego remontu na skutek wycięcia i "zagospodarowania" belek stropowych posiadał wszystkie instalacje i standardem wykończenia nie odbiegał od budynku głównego. Dodatkowo na stan budynku wpłynął fakt iż w dzisiejszej świetlicy a także w pomieszczeniu do niej przylegającym stały konie używane do prac leśnych. Dziś przy okazji zbijania starych tynków co chwilę okazuje się że słupy nośne są do wysokości jednego metra przegnite i sukcesywnie trzeba je wymieniać. A jako że budynki są zbudowane z tzw. "pruskiego muru" dziury po owych słupach a także rozkradziona i naprędce załatana elewacja przyczyniają się do powstawania dużych przeciągów dzięki którym utrzymanie znośnej temperatury w budynku wymaga naprawdę ogromnych ilości opału.

W połowie lat osiemdziesiątych, przypadkiem odkryli to miejsce studenci z WSI z Zielonej Góry. Starania o zaadoptowanie budynku na chatkę studencką zostały uwieńczone sukcesem. Pośpieszny remont przeprowadzono głównie rękami studentów. Przebudowano świetlicę (wcześniej stajnia), odtworzono ganek, położono nowy dach, zbudowano piece i wyposażono wnętrze. Pierwszymi gospodarzami zostali Lucyna i Jurek Bizunowiczowie z Lubska.

(moose - różne źródła)

  • /foto/3454/3454307m.jpg
    1895 - 1905
  • /foto/5419/5419148m.jpg
    1898 - 1904
  • /foto/209/209404m.jpg
    1900 - 1913
  • /foto/226/226660m.jpg
    1900 - 1914
  • /foto/6529/6529280m.jpg
    1905 - 1910
  • /foto/405/405780m.jpg
    1908 - 1911
  • /foto/3672/3672266m.jpg
    1910 - 1915
  • /foto/7001/7001345m.jpg
    1910 - 1915
  • /foto/395/395253m.jpg
    1910 - 1925
  • /foto/4953/4953939m.jpg
    1910 - 1925
  • /foto/5386/5386569m.jpg
    1910 - 1925
  • /foto/8698/8698940m.jpg
    1914
  • /foto/6290/6290891m.jpg
    1915
  • /foto/7785/7785490m.jpg
    1915 - 1920
  • /foto/7785/7785500m.jpg
    1915 - 1920
  • /foto/3520/3520983m.jpg
    1915 - 1922
  • /foto/402/402489m.jpg
    1915 - 1925
  • /foto/3520/3520990m.jpg
    1915 - 1925
  • /foto/3855/3855820m.jpg
    1915 - 1935
  • /foto/3416/3416360m.jpg
    1920 - 1925
  • /foto/7785/7785475m.jpg
    1920 - 1925
  • /foto/241/241424m.jpg
    1920 - 1929
  • /foto/360/360612m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/432/432500m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/3845/3845894m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/4106/4106489m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/4106/4106495m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/7785/7785311m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/8289/8289160m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/3447/3447766m.jpg
    1920 - 1935
  • /foto/152/152838m.jpg
    1920 - 1945
  • /foto/152/152839m.jpg
    1920 - 1945
  • /foto/152/152840m.jpg
    1920 - 1945
  • /foto/6842/6842031m.jpg
    1921
  • /foto/432/432502m.jpg
    1922
  • /foto/3520/3520910m.jpg
    1922
  • /foto/7256/7256467m.jpg
    1923
  • /foto/6198/6198822m.jpg
    1925
  • /foto/440/440646m.jpg
    1925 - 1932
  • /foto/382/382477m.jpg
    1925 - 1935
  • /foto/382/382621m.jpg
    1925 - 1935
  • /foto/3520/3520946m.jpg
    1925 - 1935
  • /foto/3881/3881207m.jpg
    1925 - 1935
  • /foto/3881/3881245m.jpg
    1925 - 1935
  • /foto/4246/4246489m.jpg
    1926
  • /foto/3520/3520930m.jpg
    1927 - 1935
  • /foto/3773/3773676m.jpg
    1928 - 1936
  • /foto/7786/7786648m.jpg
    1928 - 1936
  • /foto/5217/5217954m.jpg
    1929
  • /foto/244/244122m.jpg
    1930 - 1932
  • /foto/419/419551m.jpg
    1930 - 1933
  • /foto/440/440656m.jpg
    1930 - 1933
  • /foto/4963/4963494m.jpg
    1930 - 1933
  • /foto/4945/4945041m.jpg
    1930 - 1935
  • /foto/5915/5915200m.jpg
    1930 - 1935
  • /foto/10253/10253578m.jpg
    1930 - 1935
  • /foto/241/241425m.jpg
    1930 - 1936
  • /foto/4811/4811461m.jpg
    1930 - 1939
  • /foto/244/244123m.jpg
    1930 - 1940
  • /foto/3244/3244029m.jpg
    1930 - 1944
  • /foto/3551/3551186m.jpg
    1932
  • /foto/7785/7785375m.jpg
    1932 - 1935
  • /foto/344/344577m.jpg
    1933 - 1935
  • /foto/7715/7715751m.jpg
    1933 - 1935
  • /foto/411/411337m.jpg
    1933 - 1936
  • /foto/4079/4079049m.jpg
    1933 - 1937
  • /foto/7502/7502300m.jpg
    1935
  • /foto/3348/3348207m.jpg
    1936
  • /foto/3756/3756970m.jpg
    1936
  • /foto/3797/3797979m.jpg
    1937
  • /foto/4506/4506601m.jpg
    1937
  • /foto/6417/6417345m.jpg
    1938 - 1941
  • /foto/7502/7502463m.jpg
    1949
  • /foto/4355/4355895m.jpg
    1952 - 1953
  • /foto/6017/6017768m.jpg
    1975 - 1980
  • /foto/185/185729m.jpg
    1999
  • /foto/144/144259m.jpg
    2007
  • /foto/3797/3797961m.jpg
    2009
  • /foto/9329/9329061m.jpg
    2010
  • /foto/9329/9329062m.jpg
    2010
  • /foto/9329/9329063m.jpg
    2010
  • /foto/404/404794m.jpg
    2011
  • /foto/405/405792m.jpg
    2011
  • /foto/405/405801m.jpg
    2011
  • /foto/3562/3562018m.jpg
    2011
  • /foto/3603/3603458m.jpg
    2011
  • /foto/3520/3520206m.jpg
    2012
  • /foto/3521/3521918m.jpg
    2012
  • /foto/3526/3526930m.jpg
    2012
  • /foto/3535/3535618m.jpg
    2012
  • /foto/3535/3535619m.jpg
    2012
  • /foto/3555/3555073m.jpg
    2012
  • /foto/3600/3600635m.jpg
    2012
  • /foto/3600/3600638m.jpg
    2012
  • /foto/4999/4999067m.jpg
    2014
  • /foto/5293/5293572m.jpg
    2014
  • /foto/6159/6159219m.jpg
    2016
  • /foto/6159/6159220m.jpg
    2016
  • /foto/6159/6159221m.jpg
    2016
  • /foto/6159/6159222m.jpg
    2016
  • /foto/6159/6159223m.jpg
    2016
  • /foto/6159/6159224m.jpg
    2016

www.allegro.pl

Poprzednie: Rzeczka Strona Główna Następne: Gospodarstwo agroturystyczne Zacisze Trzech Gór


Okraj | 2010-05-14 20:14:38
Jakie Orle?? Jak już, to Chatka Górzystów i nie Szklarska Poręba tylko Świeradów...
U.N. | 2010-05-14 20:49:45
Gross Iser przypisujemy do
TW40 | 2010-05-14 21:11:16
Maea culpa. Przepisałam...